Barok Sanatı Hakkında Bilgi

BAROK SANATİ

Barok; XVI. yüzyılın ortalarından XVIII. yüzyılın ortalarına kadar Avrupa sanatına hâkim olan bir üsluptur. Kelimenin kökü olan «barrueco» İspanyolcada «İşlenmemiş iri inci» anlamına gelir. Düzenli ve kaidelere bağlı Rönesans sanatının yerini tutan barok tarzı sanat dünyasına büyük bir serbestlik, heyecan ve taşkınlık dolu çizgiler getirmiştir. Barokun XVIII. yüzyılda aldığı daha kaba ve sert tarza «rokoko» denir.

Başlıca önemli ve tipik barok sanatkârları mimarlıkta Lorenzc Bernini (1598–1680), Francesco Borromini (1599–1667); heykelcilikte Lorenzo Bernini; resim de de Pietro Berettini da Cortona (1596–1669) ve Paul Peter Rubens (1577–1640) dir.

Barok tarzı Öyle çeşitli etkiler altında meydana geldi ki, uzun müddet çok ağır tenkidlere uğradı. Barok mimarlığı için «temelsiz ve şekilsiz», barok resmi için «çirkin ve ağır», heykelcilik için de «boş ve karışık» deniyordu.

Barok Mimarlığı

Barok tarzı İtalya’da Eski Roma mimarlığının ilkçağ üslubunu taklitle başladı. Yumuşak ve mistik gotik tarzı tamamen reddediliyordu. Düz hatların yerini yuvarlak hatlar aldı, eğri ve ters hatlar tezat teşkil edecek şekilde kullanılıyordu. Süslerin bolluğu ve çeşitli girinti – çıkıntılar, sarayların, daha başka büyük yapıların cephelerine verilen önem bu tarzın başlıca özelliğini teşkil eder. Binalarda duvar tezyinatı azaltılmış, bunun yerine heykellere yer verilmiştir.

Barok mimarlığının en önemli örnekleri Fransa’daki Louvre ve Versailles saraylarıdır. İngiltere’de pek o kadar tutunamayan bu tarzı İnigo Jones ile Christopher Wren temsil eder. Christopher Wren’in şaheseri Londra’daki St. Paul Kilisesi’dir.

Heykelcilik ve Resimde Barok

Bu iki sanatta da Rönesans’ın normal ve güzel insanının yerini etli kadınlar, dolgun kızlar ve gençler, kahraman tavırlı insanlar, titrek, buruşuk derili ihtiyarlar almıştır. İnsanların iç dünyasını ve ruh hallerini aksettirmek ön plânda gelir. Kahramanlar daima sevimli ve zariftir. Çirkine pek az yer verilir.

Barok heykelciliği insanın bütün ruh hallerini büyük bir sadakatla verebilmiştir. Elbise kıvrımlarının vücut hareketine uyduğu görülür. Heykel topluluklarının dramatik bir ifadesi vardır. Barok heykelciliğini İtalya’da Bernini, Alessandro Algardi, İspanya’da Gregorio Hernandez; Fransa’da Pierre Puget, Almanya’da Andreas Schlütter temsil eder.

Barok tarzı resimde büyük ışık ve gölge tezatları hâkimdir. Konusunu mitolojiden, Kitab-ı Mukaddes’ten almış eserler büyük bir yer tutar. Barok resminin başlıca temsilcileri İtalya’da Annibale Caracci, Fransa’da Nicolas Poussin, Holânda’da Rembrandt, Rubens, aslen Flaman olup İngiltere’de çalışan Anton van Dyck’tir.

Büyük ölçüde olmamakla beraber Avrupa edebiyatı ve musikisinde de Barok üslubunun etkileri görülmüştür.

Türk Mimarlığında Barok

Avrupa ile olan temaslarımızın artması sonucunda memleketimizde de Barok tarzının etkileri görüldü. Bu tarz XIX. yüzyılın başlarına kadar sürdü.

Memleketimizdeki Barok tarzı mimarlık tamamen Batı’dakine benzemez. Yüzyıla yakın bir zaman içinde Türkiye’nin mimarlık sanatına hâkim olan Barok, sanatkârlarımızın kendi anlayışlarını da katmalarıyla, Batı’dakinden daha farklı bir manzara göstermiştir.

İstanbul’da Barok tarzındaki mimarlık eserlerinin en önemlileri şunlardır: Nuruosmaniye, Lâleli, Ortaköy camileri, Selimiye Camisi ve Kışlası, Tophanede Nusretiye Camisi.