·
SEZGİCİLİK (ENTÜİSYONİZM
·
Sezgicilik (Entüisyonizm), felsefi bir kavram
olarak sezgiye akıl, zihin ve soyut düşünme karşısında hem öncelik, hem de
üstünlük tanıyan felsefe akımıdır. Henri Bergson akımın kurucusudur, bu nedenle
kimi zaman felsefe tarihinde Bergsonculuk olarak adlandırılması da
sözkonusudur.
·
Sezgiciliğe göre bilginin, özellikle de felsefe
bilgisinin kaynağı ve temeli sezgidir. Burada önemli olan sezgi kavramının
içeriğidir. Felsefi anlamda sezgi, bir tür açılma, doğrudan doğruya keşfedilme
ve dolaysız, aracısız birden bire kavranılma anlamında kullanılmaktadır. Buna
göre, varlıkları bize oldukları gibi veren bilgi, sezgidir. Bergson’da bu
kavram daha da özel bir anlamda gerçeği dolaysızca kavrama yetisi olarak
belirtilmiş, algıların ve zihnin bir tür bireşiminden müteşekkil sayılmıştır.
Bergson’da, kendi bilincine varmış içgüdüler sezgi olarak değerlendirilir ve bu
kavram felsefenin merkezine oturtulur.
·
Ortaçağ felsefesinde önemli isimlerden biri olan
İmam Gazali’de, 19. yüzyıl felsefesinde ise hegelci aşırı sistematik ve soyut
felsefelere karşı bir tepki olarak Henri bergson’un felsefesinde görülür.
Gerçeklik sezgi ile bir kerede ve tam olarak kavranır, akla dayanan bilgi ise
asla tam ve kesin olamaz düşüncesi bu felsefelerin ana tezidir. Böylece hem
rasyonalizme hem de materyalizme bir karşı çıkış sözkonusu edilmektedir.
·
Felsefede hem matematik felsefesi hem de etikte
kullanılan bir kavramdır.
·
Etikte sezgiye dayanarak etik önermelerinin
doğrulanmasını, kabulunu veya reddedilmesini tanımlar. Buna göre sezgiye uyumlu
etik önermesi kabul edilebilir, sezgiye dayanmayan veya sezgiyle uyumsuzluk
gösteren etik önermesi kabul edilemezdir. Eylemlerin doğru ya da yanlış
oluşları, onlar üzerine düşünmeyle ulaşılacak bir sonuç değil, aksine doğrudan
sezgiyle varılacak bir bilgidir. Sezgicilik dışında da belirli etik sorunlarına
dair genel sezgilerin sorunun çözümüyle uyumlu olmasına çoğu etikçi dikkat etse
de sezgicilikte, düşünme ve deneyimin ötesinde bilgiye ve dolayısıyla sonuca
sadece sezgiyle varılması gerektiğinden, etik sorunlarının genel sezgiyle
tamamen uyumlu bir şekilde çözülmesine önem verilir.
·
Matematikte ise sezgicilik kavramı Luitzen
Egburtus Jan Brouwer isimli Hollandalı matematikçi tarafından ileri
sürülmüştür. Matematik sezgicilik olarak adlandırılmaktadır. Bununla birlikte
köken olarak Henri Poincaré ve Leopold Krönecker’de bulunabilir.[2] Buna göre,
matematiksel belitler (aksiyom) doğrudan doğruya sezgi yoluyla kavranabilirler.
Matematiksel önsellikler sezgi yoluyla kavranırlar ve bu nedenlede bu durum,
matematiğin üstünlüğünü gösterir.
POZİTİVİZM (OLGUCULUK)
·
18. yy.da ortaya çıkan pozitivizm ve onun
çağımız versiyonu neo-pozitivizm akımları ise deney dışı bilginin hiçbir
değerinin olmadığı iddiasındadır.
Pozitivizmin ünlü temsilcisi Comte’a(1789-1857) göre insan
zihni üç aşamadan geçmiştir:
Teolojik aşama (Olgular tanrısal güçlerle açıklanır)
Metafizik aşama (olgular metafizik güçlerle açıklanır)
Pozitif Aşama (olguların olgularla açıklandığı aşama)
Comte’a göre gerçek felsefe metafiziği bırakmalı ve
olgularla ilgilenmelidir, pozitif bir bilim olmalıdır.
·
Comte’un görüşlerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
·
Pozitif bir felsefe, bir ahlak, bir din nasıl
olabilir?
·
“Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir.”
Atatürk’ün bu sözüyle pozitivizm düşüncesini ilişkilendirebilir miyiz?
·
Pozitivizm düşüncesinin ortaya çıktığı 18.
yy.dan günümüze doğru gelerek bir değerlendirme yapınız.
·
“Olguları olgularla açıklamak” ne demektir?
ANALİTİK FELSEFE
·
Bu akıma göre felsefenin biricik amacı analiz
etmek olmalıdır. Bu analiz dilin kullanılışı
ve işlevi ile ilgili bir analiz olmalıdır. Felsefi problemler bir
anlamda dilsel problemlerdir ve bu problemlerin çözümü dilin analiziyle
olanaklıdır.
·
Aralarında çeşitli görüş farklılıkları olmasına
rağmen, R.Carnap, M.Schlick, B.Russell, L.Wittgenstein bu akımın temsilcileri
olarak sayılabilir.
·
Wittgenstein’a göre dil ile gerçeklik aynı
yapıya sahiptir. Bu yüzden de dilin analizi demek gerçekliğin analizi demektir.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder
Yorumlarınız İçin Teşekkür Ederim